Het brugwachtershuisje bij de Buiksloterdraaibrug is omgebouwd tot een zeer compacte tweepersoons luxe hotelkamer van het Sweetshotel.

Je kunt de kamer reserveren vanaf € 160 per nacht. Als historie vermeldt het hotel alleen de bouw van het huisje in 1984. Interessanter is dat daar sinds zeventiende eeuw een herberg stond die na de opening van het Noord-Hollands kanaal in 1824 werd afgebroken: De Burg van Alkmaar. Het was een logement ‘met vele Roijaale Vertrekken, hun vermaaklyk uitzigt hebbende over ’t Y en de Stad Amsterdam’

Een tekening van  J.Bulthuis uit 1790 toont Buiksloot met de buiten de Waterlandse Zeedijk gelegen  Burg van Alkmaar (links op de tekening). Rechts daarvan strekt zich het Oosteinde van Buiksloot uit. Op de dijk stonden de herbergen Het Rode Hart, De vergulde Wagen en De Prins William. Rond de schutsluis en de overhaal was het een drukte van belang: de veerschuiten uit Amsterdam kwamen daar aan en men kon er overstappen op het veer naar de steden van Waterland.

Op een tekening van Gerrit Lamberts uit 1816 is De Burg van Alkmaar ook duidelijk te zien. Men kon er vanaf de dijk binnengaan, maar ook via de wateringang aan de IJ-zijde. Het was de enige herberg in Buiksloot die direct aan het IJ lag. De hotelkamer in het brugwachtershuisje is nu helaas niet van beide kanten bereikbaar.

In 1822 was de draaibrug al aangelegd en liet Lamberts de positie van de herberg (rechts met wat groen in de gevel) duidelijker zien: daar staat nu het brugwachtershuisje.  Een stuk of acht huizen werden voor de aanleg van de waterkering en de draaibrug gesloopt. Ook De burg van Alkmaar moest het veld ruimen.

Wie nu bij het Sweetshotel een verblijf in het brugwachtershuisje boekt, betreedt het hart Buiksloot. Veel meer daarover is te lezen in De Geschiedenis van de Buiksloterham, deel 1. 

Tussen 1861 en 1868 (honderdvijftig jaar geleden) fotografeerde Pieter Oosterhuis de werkzaamheden bij de bouw van de Willem III sluis en het herstel van de Willem I sluis. Op de foto’s die hij in noordelijke richting maakte, is de vroege bebouwing van de Buiksloterham te zien. De witte huisjes zijn de arbeidershuizen die de drooglegger en eerste eigenaar van de polder – F.W.J. Beukman (1783-1867) – liet bouwen. Die huizen lagen naast de toenmalige Laanweg. In de verte is herenboerderij Huis den Ham te zien

Huis den Ham stond ongeveer waar nu de voormalige Sint Ritakerk op het Hage-doornplein staat.
Beukman legde de polder in 1851 droog en verkocht de westelijke helft ervan in de texelaars Simon en Cornelis Keijser en hun twee compagnons. Toen Beukman in 1867 overleed werd zijn oostelijke deel onder zijn acht kinderen (en hun erfgenamen) verdeeld.

In deel 2 van de Geschiedenis van de Buiksloterham beschrijft Margreet Visser uitgebreid de drooglegging en de bewoning van de Buiksloterham en de akkerbouw door de pioniers uit De Streek en Texel die daar kwamen werken.  

De beeldbank van het Noord-Hollands archief bewaart een tekening van Gerrit Lamberts met de beschrijving: ‘Gezicht op een overstroomd polderlandschap’, locatie Buiksloot, geen datering. Daar valt meer over te zeggen. Margreet Visser herkende de trekschuit van het binnenveer (naar de steden in Waterland) en veronderstelde dat die aan de steiger in de ringvaart van de Buikslotermeer lag, aan de landzijde van Buiksloot dat toen nog aan het open zeewater van het IJ lag. Hoe wist ze dat? Door al jaren foto’s, kaarten en archiefstukken te bestuderen wist ze wat ze zag.
In 1790 tekende Jan Bulthuis die situatie. Daarop is dezelfde steiger te zien met het hek en de lantaarn-paal. Die steiger behoorde toe aan het ‘binnenveer’ dat het vervoer tussen Buiksloot en de Waterlandse steden (zoals Purmerend, Monnickendam en Edam) verzorgde.

Er was nog een tweede punt van herkenning. Op de tekening van Lamberts is ondergelopen land te zien en in zijn tijd moest dat te maken hebben met de Watersnood van 1825. Bij een andere tekening van Lamberts die in het Rijksmuseum wordt bewaard, vond Margreet eerder een doorlaatpasje op zijn naam dat hem in 1825 door Buiksloot was verstrekt. Hij mocht het ondergelopen land in om de gevolgen van de Watersnood te tekenen en dat is op de tekening van het NH archief te zien: de datering is dus zo goed als zeker 1825. In de verte is Krijtmolen d’Admiraal te zien die uit 1792 stamt. En het deel van een huis dat op Lamberts tekening staat, zou herberg Het Land van Belofte kunnen zijn die op de Buikslotermeerdijk dicht bij de steiger stond.
De situatie was vanuit de lucht gezien zo: de veerschuiten uit Amsterdam (het buitenveer) meerden – na vaak gejaagd te zijn door de Buikslotertrekvaart – af voor  de herbergen De vergulde Wagen en Het Rode Hart. De reizigers moesten dan over de Waterlandse Zeedijk naar de trekschuit aan de steiger van het binnenveer lopen om verder naar de Waterlandse steden te reizen. Die steiger lag ongeveer tegenover herberg Het Land van Belofte op de ringdijk van de Buikslotermeer. Dat geeft een inkijkje in de manier hoe Margreet Visser werkte:
Weten of ontdekken wat je ziet en onderzoeken wat je niet weet
en daarna vertellen wat jij NOG weet, zodat het niet in vergetelheid raakt.  

Dat vormde de basis van haar Geschiedenis van de Buiksloterham, waarin ook veel verteld wordt over de rol van Buiksloot in de 18e en 19e eeuw.

Vanouds stond er op de punt van de Volewijck een tolhuis, een herberg die ook als veerhuis fungeerde en waar men rijtuigen met en zonder koetsier kon huren.
Op 27 januari 1858 besloot Amsterdam dat naast het oude veerhuis een nieuw uitspanningslokaal zou worden gebouwd op de stadsgronden ten noorden van het IJ. Dat gebouw staat er nu nog. Er werd toen bij het Tolhuis een grote tuin aangelegd met onder andere een muziektent. Vanuit de stad konden Amsterdammers de tuin en het Tolhuis met de stoomraderboot bereiken. Het Centraal Station was nog niet gebouwd, zodat je vanuit de Tolhuistuin een prachtig zicht had op het panorama van de haven en de stad. Algemeen Weekblad van 25-05 1859: ‘De zalen zijn ruim en frisch, het ameublement uitstekend netjes, het buffet met smaak ingerigt en het uitzigt over het IJ met zijn zeilen en masten, op de stad en omliggende streken waarlijk schoon. Aanvankelijk wordt dit geschenk door de Amsterdammers naar waarde geschat; jongstleden zondag deed de boot á 15 cents heen en terug, 65 reizen volgeladen; het aantal bezoekers bedroeg op dien dag alleen, ondanks de N.O.–wind omstreeks 2000.’ Vanaf het voorjaar van 1862 werden er openluchtconcerten gehouden.  De Tolhuistuin werd een van de grootste vermaakcentra in Amsterdam. In de zomermaanden werd er vaak een groots vuurwerk afgestoken wat veel extra bezoekers trok. Maar aan het begin van de 20e eeuw werd het lastiger de exploitatie winstgevend te houden. In 1912 werd door Amsterdam het pachtcontract opgezet. In 1913 vormden het Tolhuis en de tuin een onderdeel van de Eerste Nederlandsche Scheepvaart Tentoonstelling (ENTOS).

Op 11 juni 2016 is Margreet na een ziekte van tweeënhalf jaar overleden. In die periode heeft ze de drie delen van haar Geschiedenis van de Buiksloterham kunnen voltooien. Ze wilde wat zij nog wist en door onderzoek te weten was gekomen aan de vergetelheid ontrukken. Zij koos voor de periode tot 1921 omdat de verhalen van oor- en ooggetuigen steeds meer vervluchtigen en hun foto’s ons steeds minder vertellen.

De drie delen van De geschiedenis van de Buiksloterham zijn vanaf 5 november 2016 uitsluitend te koop bij:

• Boekhandel Over het Water, Van der Pekstraat 59                             – overhetwater.nl
• Plantage Boekhandel Van der Plas, Buikslotermeerplein 70            – lezeninnoord.nl
• Stadsboekwinkel, Gebouw De Bazel, Vijzelstraat 32, hal             – stadsboekwinkel.nl
• Historisch Centrum Amsterdam Noord, Johan van Hasseltweg 32b             – hcan.nl

Per stuk € 19,95 en
per set van 3 delen ca. € 50

De vier boeken over Buiksloot die Margreet ook in eigen beheer publiceerde, zijn uitsluitend via deze site bij mij te bestellen. Zie prijzen en bestellen

De gereformeerde kerk van Buiksloot
De bewaarschool van Buiksloot
De School met de Bijbel in Buiksloot
Koninginnedag in Buiksloot

Frits Prior

Wie de straatnamen van de Buiksloterham bekijkt, zal de naam van Franciscus Wessellus Josephus Beukman (1783-1867) misschien niet missen. Maar het is werkelijk onbegrijpelijk dat de drooglegger van de Ham geheel vergeten lijkt. Het Johan van Hasseltkanaal en de Johan van Hasseltweg zijn genoemd naar de gemeentelijke ingenieur die het kanaal door de Buiksloterham ontwierp dat er nooit helemaal kwam. Zou Beukman dan te klein zijn voor een plein in de polder die hij in 1851-1852 wel helemaal realiseerde?
Zijn grote herenboerderij stond ongeveer op de plek waar nu de voormalige St.Ritakerk aan het Hagedoornplein staat.
Dat plein zou omgedoopt kunnen worden tot F.W.J. Beukmanplein.

(Een deel van het Hagedoornplein werd in 1986 ter nagedachtenis van de gevallenen van de Spaanse burgeroorlog omgedoopt tot ‘Plein Spanje ’36 – ’39’. Maar dat behoeft geen belemmering te zijn.)

Lees meer over de droogmaking van de polder en over Beukman in deel 2 van de Geschiedenis van de Buiksloterham.

Het derde deel van De geschiedenis van de buiksloterham tot 1921 vertelt de geschiedenis van de vroegste woningbouw in de Buiksloterham. Aanvankelijk waren er langs de Laanweg vooral boerderijen, schuren en de eenvoudige behuizingen van de boerenknechten. Rond 1900 veranderde dat. Ondernemende Amsterdammers vestigden er enkele bedrijven en bouwden er villa’s en een aantal blokken etagewoningen.  Het werd de eerste ‘straat’ van Amsterdam waar ’s avonds elektrische verlichting brandde.
In de ‘achtertuin’ van de Laanweg vond op toen nog braakliggend terrein in 1913 de ENTOS plaats en in 1919 de ELTA. Beide tentoonstellingen (de ene over de scheepvaart, de andere over de luchtvaart) trokken veel publieke belangstelling. Inmiddels was er een begin gemaakt met volkswoningbouw in de Buiksloterham. Ik heb aan de hand van foto’s, documenten en herinneringen geprobeerd een beeld te schetsen van de Buiksloterham en met name van de bewoning van de Laanweg in die periode en wat er in hun directe omgeving plaatsvond.

De Geschiedenis van de Buiksloterham tot 1921 is gepubliceerd in drie delen die ook los van elkaar te lezen zijn:

1. Waterland, Buiksloot en de Volewijck,  268 pagina’s,
   prijs € 19,95
2. De Buiksloterham ingepolderd. 222 pagina’s,
   prijs € 19,95
3. Wonen, werken en vermaak rond de Laanweg, 267 pagina’s,
   prijs € 19,95
   Bekijken (PREVIEW)

De drie delen van De geschiedenis van de Buiksloterham zijn vanaf 5 november 2016 uitsluitend te koop bij:

• Boekhandel Over het Water, Van der Pekstraat 59                             – overhetwater.nl
• Plantage Boekhandel Van der Plas, Buikslotermeerplein 70            – lezeninnoord.nl
• Stadsboekwinkel, Gebouw De Bazel, Vijzelstraat 32, hal             – stadsboekwinkel.nl
• Historisch Centrum Amsterdam Noord, Johan van Hasseltweg 32b             – hcan.nl

Per stuk € 19,95 en per set van 3 delen ca. € 50

Het is raar dat er in de Buiksloterham geen straten of pleinen vernoemd zijn naar de pioniers die de polder in het midden van de 19e eeuw droog maakten, er gingen wonen en het land bewerkten. Alleen is er nu nog een Laanweg, maar die herinnert alleen in naam aan de weg waarlangs van het midden van de negentiende eeuw tot na de Eerste Wereldoorlog het bewoonde deel van de Buiksloterham was.Op de plek van de voormalige St. Ritakerk aan het Hagedoornplein stond de grote herenboerderij, waar eerst de familie Beukman (de drooglegger en zijn nakomelingen) woonden. Later woonde daar de familie Reinders Folmer die ook veel voor de polder heeft betekent. En langs de Laanweg woonden de pachters en landarbeiders. Aan het begin van de twintigste eeuwbouwden ondernemende Amsterdammers langs het zuidelijke deel van de Laanweg de eerste villa’s en statige huizenblokken.
In deel 2 wordt de inpoldering van de Ham besproken en hoe toen ‘grootste landbouwgebied van Nederland’ werd gebruikt voor akkerbouw, wie de eerste bewoners waren en waar zij vandaan kwamen. In dit deel wordt ook aandacht besteed aan de Volewijck: de bewoning van dat gebied door Volendammer vissers en de uitbreiding van het Tolhuis en de Tolhuistuin tot vermaakcentrum voor Amsterdammers.

De Geschiedenis van de Buiksloterham tot 1921 is gepubliceerd in drie delen die ook los van elkaar te lezen zijn:

1. Waterland, Buiksloot en de Volewijck,  268 pagina’s,
   prijs € 19,95
2. De Buiksloterham ingepolderd. 222 pagina’s,
   prijs € 19,95
3. Wonen, werken en vermaak rond de Laanweg, 267 pagina’s,
   prijs € 19,95
   Bekijken (PREVIEW)

De drie delen van De geschiedenis van de Buiksloterham zijn vanaf 5 november 2016 uitsluitend te koop bij:

• Boekhandel Over het Water, Van der Pekstraat 59                             – overhetwater.nl
• Plantage Boekhandel Van der Plas, Buikslotermeerplein 70            – lezeninnoord.nl
• Stadsboekwinkel, Gebouw De Bazel, Vijzelstraat 32, hal             – stadsboekwinkel.nl
• Historisch Centrum Amsterdam Noord, Johan van Hasseltweg 32b             – hcan.nl

Per stuk € 19,95 en per set van 3 delen ca. € 50

Deel 1 van De geschiedenis van de Buiksloterham tot 1921 geeft de historische achtergrond waartegen de inpoldering, de agrarische periode en de eerste stedelijke bebouwing van de Buiksloterham in de volgende delen worden geplaatst.

In deel 1 wordt de periode besproken waarin de Buiksloterham nog water was en Buiksloot aan open water lag. Het zoute water van het IJ, een zeearm van de Zuiderzee, was de levensader van het dorp.

De inhoud van deel 1

Wie over het IJ van Amsterdam naar de steden en dorpen in Waterland wilde gaan, passeerde de sluis of de overhaal van Buiksloot. Het boek gaat onder meer over:

• Het ontstaan van Waterland, de Waterlandse zeedijk, de waterschappen en de droogmakerijen.
• De strijd tegen het water en de watersnood van 1825.
• Het dijkdorp Buiksloot, de verplaatsing van de veerhaven en het wel en wee van de vele herbergen die zich rond overhaal en schutsluis vestigden.
• De opkomst en de teloorgang van de veerverbinding tussen Amsterdam, Buiksloot en de steden in Waterland.
• De trekschuit, de postkoets en het vervoer van vracht, vee en personen.

De Geschiedenis van de Buiksloterham tot 1921 is gepubliceerd in drie delen die ook los van elkaar te lezen zijn:

1. Waterland, Buiksloot en de Volewijck,  268 pagina’s,
   prijs € 19,95
2. De Buiksloterham ingepolderd. 222 pagina’s,
   prijs € 19,95
3. Wonen, werken en vermaak rond de Laanweg, 267 pagina’s,
   prijs € 19,95
   Bekijken (PREVIEW)

De drie delen van De geschiedenis van de Buiksloterham zijn vanaf 5 november 2016 uitsluitend te koop bij:

• Boekhandel Over het Water, Van der Pekstraat 59                             – overhetwater.nl
• Plantage Boekhandel Van der Plas, Buikslotermeerplein 70            – lezeninnoord.nl
• Stadsboekwinkel, Gebouw De Bazel, Vijzelstraat 32, hal             – stadsboekwinkel.nl
• Historisch Centrum Amsterdam Noord, Johan van Hasseltweg 32b             – hcan.nl

Per stuk € 19,95 en per set van 3 delen ca. € 50

In dit boekje wordt het vieren van Prinsessedag en Koninginnedag in Buiksloot geplaatst in het bredere kader van de geschiedenis van het vorstenhuis en de feestelijkheden in Amsterdam.  Die stonden model voor de veel kleinere festiviteiten in Buiksloot. De tekst wordt geïllustreerd met veel foto’s en illustraties, waarvan een aantal voor het eerst wordt gepubliceerd.
104 pagina’s, waarvan de helft foto’s en illustraties.

1. Koninginnedag in Buiksloot, 104 pagina’s, prijs € 24,28

De prijs is inclusief btw en € 3,85 bezorgkosten.
Prijsstijgingen van druk- of portokosten worden bij contact over je bestelling meegedeeld en verwerkt.
De kosten van de boekjes zijn relatief hoog, doordat ze ‘on demand’ gedrukt worden en 50% van de pagina’s in kleur is afgedrukt.

BESTEL door een mailtje te sturen met

• je naam
• het bezorgadres
• de titel(s)D